Korniza e mjaftueshmërisë së kapitalit – sfida madhore e bankave në Shqipëri
Korniza e mjaftueshmërisë së kapitalit përbëhet nga një grupim standardesh rregullative, të cilat kanë për qëllim të përcaktojnë rregullat që duhet të ndjekin bankat, lidhur me kërkesat për kapital, si dhe mënyrën e mbikëqyrjes nga ana e autoriteteve mbikëqyrëse. Këto standarde rregullative kanë për qëllim të përmirësojnë aftësinë e sektorit bankar për të absorbuar goditjet nga faktorët financiarë dhe ekonomikë, të përmirësojnë qeverisjen dhe menaxhimin e rrezikut, si dhe të sigurojnë transparencë dhe informacion për publikun.
Në Shqipëri, korniza e mjaftueshmërisë së kapitalit është ndërtuar me referencë Kornizën e Bazelit dhe paketën rregullatore të Direktivës 2013/36/EU të Parlamentit Evropian dhe Këshillit (CRD IV). Kjo kornizë shërben si standard për bankat qendrore, apo autoritetet mbikëqyrëse, gjatë procesit të ndërtimit të kornizës së brendshme rregullatore. Autoritetet mbikëqyrëse të çdo vendi kanë mundësinë që këtë standard ta modifikojnë, apo përshtatin me kuadrin e tyre rregullator, pa prekur thelbin e standardeve. Qëllimi kryesor i kornizës është forcimi i qëndrueshmërisë së sektorit bankar ndërkombëtar, duke inkurajuar bankat që të përmirësojnë praktikat e tyre të qeverisjes dhe të menaxhimit të rrezikut.
Nga një këndvështrim i parë mund të duket se kërkesat më të larta për kapital do të sigurojnë që bankat të jenë më të sigurta, pasi rreziqet janë mbuluar më mirë me kapital. Nga ana tjetër, kapitali është një burim i kushtueshëm financimi dhe rritja e kërkesës për këtë burim financimi do të rriste ndjeshëm kostot e bankës. Kosto e rritura do të transferohen ose do të mbulohen duke ndërmarrë veprimtari me rrezik të lartë. Ky efekt zinxhir veprimesh do të çonte në rritjen e mundësisë së falimentimit të bankës, çka është në kundërshtim më qëllimin fillestar të rritjes së kërkesës për kapital.
Megjithatë, kur kapitali i bankës përcaktohet nga rregullatorët, kostoja rregullatore bëhet një nga faktorët më të rëndësishëm që ndikon në vendimmarrje, duke shkuar deri aty sa edhe të zëvendësojë analizën e treguesve të rrezikut, luhatshmërinë dhe normën e përshtatur me rrezik të kthimit. Nëse rregullatori përcakton rregulla edhe më të forta, bankat mund të ulin ose të risin ekspozimin e tyre ndaj aktiveve me rrezik, në varësi të normës shpërblim-kosto rregullatore.
Korniza e zgjeruar e kërkesave për kapital në Shqipëri bazohet përgjithësisht në standardet ndërkombëtare. Kjo bën që vlerësimi i rreziqeve dhe kërkesat cilësore për mbulim me kapital për bankat në vend të jenë të ngjashme me bankat që operojnë jashtë Shqipërisë. Ndërkohë, mund të evidentohet se, nga ana sasiore, kërkesat rregullatore për kapital në Shqipëri janë ndjeshëm më të larta se përcaktimet në standardet ndërkombëtare. Për rikujtesë, norma minimum e kapitalit është 12 për qind nga 8 për qind e standardeve ndërkombëtare dhe raporti i levës është 5.75 për qind nga 3 për qind e standardeve ndërkombëtare. Kërkesa e përgjithshme për kapital mund të arrijë deri në 24.5 për qind, çka do t’i vinte bankat përballë dy zgjedhjeve: rritjes së kapitalit, apo uljes /zvogëlimit të veprimtarisë. Evidencat empirike nga vende të ndryshme dhe gjatë periudhave të ndryshme në kohë, tregojnë se kërkesat për kapital shërbejnë për të rritur sigurinë e bankave. Megjithatë, nëse këto kërkesa janë shumë të larta, përveç sa përmendur më lart mund të sjellë një frenim të krijimit të likuiditetit dhe frenim të kreditimit, që do të sillte pasoja të drejtpërdrejta për ekonominë e vendit.
Një periudhë e ndërmjetme që është vënë në dispozicion për të zbatuar disa nga kërkesat rregullatorë, mund të jetë momenti më i përshtatshëm për autoritetet rregullatore në vend që të rishikojnë nga një këndvështrim i gjerë efektin e mundshëm të masave të ndërmarra, me qëllim shmangien e incentivave të padëshiruara, që mund të dëmtojnë sektorin bankar dhe ekonominë.
Bankat janë një nga elementët kryesor të mbarëvajtjes së motorit ekonomik ne vend. Ky rishikim nga ana e autoriteteve do t’u jepete mundësi bankave të rrisin kreditimin për bizneset e vogal dhe Individëve, duke rritur kështu qarkullimit e likujditetit të cdokujt dhe pse jo rrit qarkullimin e monedhës vendase, një mjet për të ulur varësinë në monedhat e huaja që ka ekonomia Shqiptare.
Shkrimi i plotë mund të lexohet në numrin 40 të revistës Bankieri
Elona BOLLANO
Drejtues, Departamenti i Risqeve të Tregut
Grupi i Menaxhimit të Riskut
BANKA KOMBËTARE TREGTARE
Orjola BAKU
Drejtore e Departamentit të Menaxhimit të Riskut
Divizioni i Menaxhimit të Riskut
INTESA SANPAOLO BANK ALBANIA